Sasachaukuy kay yachachiy karumanta

Puedes leer esta nota en español haciendo click aquí.

Kay qipa killakunapim, hatun apu rimaq ukupi, kay unquymi rikurirachimun ñawpaqmanta pacha mana allin kasqanta, kay hatun Piru ukupi, kaymantapuni, mana allin kasqanta, kay yachaqchiy.

Llapallanku kutinankupaq yuyarichkantinku yachay wasiman kutinankupaq, llapallanku yachachiqkuna, hatun kusicuywan yachay wasipi tupaykunankupaq, chayaramun kay SARS-COVID-2 unquy nisqanku. Kay unquymi, ratuchalla wakakaramuy kay Pirú ukupi, achka warmakunam, yachay waiman riqkuna, kay chakrapi kaqkunam, qallaykunku kay unquypa chayamusqanta. Kaypi, kay yachasqancikpi tukyu imanan mana allinchu, manan kanchu kay internet nisqanku, llapa llamkana yachachiypi, manan kanchu, utaqmi mana riqsisqa. Huk tablet, qinallataq qayana digital rirkurirun achka qullqipa chanin, chaykunaqa maman wakchapa wasimpiqa, pisi pisitañam mankamampas quntaqchinku, chaynatan nin huk taypa mama.

Tukuy ima kaykaptinmi, taytay rantirqa huk qayanata yachachiy chaskinaypaq. Yachaq masiykuna qinallataq yachachiqkuna tukuy imataq ruwanku kay musuq llamkaypi. Imananchu urquman riyniypas yachachiqpa qayakuynin chaskinaypaq, qinaspa apachikuynin urqunaypaq. Huk punchawmi sasachakuy chayaramun. Wasiypa waqtampi tiayaqmi, kay fluido eléctrico nisqankuna qichuruwanku. Chay punchawmi llakisqa karani, hamutarani imaynataqa yachasaq, nuqa, cjhay nallataq panichay, nispay. Huk ratuqa hyamutarauni, manaña yachay ruwanaypaq, chaymantaq, mana allin hamutasqaymanta, qinaspa nikuni: yachaspayqa lluqsisaqmi kunan kay tukuy kawsayninmanta, nsipam nin Nadia, kay yachay wasi “Los Márgtires”, kay unquy llaqta- apu rimaq ukupi. Paymi willakuq yachaq ruwarqa kay qillqayta.

Kay iskay waranqa iskay chunka watamanta pacham, kay huk pichqa killakamam iskay waranqa iskay chunka hukmiyuq watakamam, imakunapas qinalla. Yunior, huk yachaq, kay yachay wasi chakrapi, nin musquyniypi qinam nispa. Niykunk, kay yachay irtual nisqankuqa chunka pichqayuq punchawllan kanqa nispa, qinañacha huk killpas kanqa nispa. Yuyarichkaranim imaynataq kay yachay karqa, llapalanchik tiyaspa uyarispa yachachiqpa ñawpaqnimpi, llapallanchik ruwastin, allin yachay tarinampaq, allin qawariy tyarinampaq, lluqsiyta suyayspa, mikuq rianmpaq, manachayqa kay allin wayra pukurinanmpaq, anqas hanaq pacha, qinallataq yuraq puyu, chaynatam nin kay maqtillucha. Paypas willakun, huk qawanatas wayqinmanta “Wasipi yachay” qawanampaq, huk punchawqa manasa qawayta atisqachu, chaynallataq qillqayta mana atisqachu, ratuchallas yachachi tukurusqa, chaynatam nin kay yachaq Yunior.

Zarikmi, yachaq apu rimaq llaqtamanta willakun, kay unquyqa, wichqarayay, qinallataq karuman yachachiy, manan allintachu, kay hamutayniymi muyurachin. Llapallan imapas ruway munasqay, manam qispinchu, llapallan allin ruwayniypas chinkarunmi, mana ruwaymi qallaykun qatunchakuyta. Ñuqa karqani allin ruwaq kay llalinakuy ruwaypi, pukllaypi, qinallataq ruwayninchikta, kunan ¿imaynatataq yachay wasiyta aparisaq? Qalaypa chinkasqan tarikuni. Waqakunmi. Madeleini, yachaq masin, nin: ñuqwapakqa allin sasachakuytan tarini kay qallariypi, nini, huk punchawkama Lima, taytaywan, mamay qiparunku mana llamkayniyuq, saqiramuni yachay wasiyta, qanpukuni kaykama, llapallan musquyniyta qipirikuspa, qinallataq llapallan kallpachakuyniywan yachanaypaq. Sasachakuypim tarikuni runa simi yachaypi, qinallatar yapay rikurirun llasaqllaña, aswanña mama qayanayuq.

Kay llakikuyqa maman yachachiqllpaqchu, yachaq, tayta mamakunallpaqchu, chaynallataq huk ruwaqkunapaqpas kay Unicepr Piru nisqankupaqpas. Érika Cuba kamachikuq kay ruwariqkunapaq, qawarin kay iskay waranqa iskay chunka wata, chaynallataq kay iskay waranqa iskay chunka hukniyuq wata qallariypi, 8% yachaqkuna lluqsikurunku kay yaxchay llamkaymanta, manachayqa saqiytaña munasqaku. Kaymi qanchis pachak pichqa waranqa yachaqkuna. Kaymi kay llakikuy warmakunapaq chayraq qallariqkunapaq, chaynallataq siqundaryapaq, chaynatan nin.

Cuba llaqtan nin, kay hatun sasachayqa mana tupanakuy manachayqa llamkanakunam. Yaqa llapallan warmakunam mana internetniyuq, chayn allataq mana qayanayuq qayanakunankupaq, kaspampas, llapallankupa reuwanankupaqmi, wawqinkuwan, taytanku, kuyaqnin, chayllataq kuska tyaqkunawan. Kay yachaqqa manam yachayllamanqa churakunmanchu. " Kay yachay virtual nisqanku chayachimun achka ruwayta, ichaqa aswan yachanchin kuh yachaqmi, sapa kimsa yachaqmanta yaykun allinta”, chaynatam yapan.

“Kay unquyqa qapiruwanchik chakinchikpi warayuqtam, chaynatam nin Yoel Olivares, kamachikuq. " Kay yachachiy kamachikuq wakchan qiparun, kay qayana karqa parlanallapaqmi, kay wahtsapp karqa ritratu apachinallapaqmi, manachayqavídeo nisqankuna apachinapaq, mana kay sapa kutillachu karqa. Kallpasapa kaytam yacharqanchik, kay ruwayman churakunanchik, yapan.

Yachachiqkunapa llamkayninpas chaynallataqmi muyurun, paykunam churakunku allin uku yachayman, qinallataq musuq tecnologías ruwananku allin llamkay vitual nisqankupi, chaymi llampkananku wiñarun. “Llapallan sasachakuykunatam qarqunqanchik, mana conectida kasqanta, mana qullquyuq ayllukunapa kasqanta qayana rantinankupaq. Kanmi ayllukuna mana akchinayuq, nispam willakunku, qinmaspam yapam: “Kunanqa chayaramunmi tablets kay hatun kamachikuq Ministerio de Educación, allin ruwanapaq, manaya achkaraqchu, uyarirani rimaqta, Ferrari qinam mana allin ñam purinapaq, kay llaqtanchik ukupi, chaynatam yapaykamun.

Este informe fue elaborado por los corresponsales escolares Zharik Ilene Galindo Ccasani, Madeleyne Cinthia Quispe Alfaro, Nadia Amao Flores y Yunior Sicha Chinchay. Bajo la mentoría del profesor y director Yoel de La Cruz Olivares, y el periodista Juan Pablo León Almenara.